Pushime sivjet? Ndoshta dy ditë

“Është viti i pestë që unë nuk mund të shkoj në pushime me familjen time, për shkak se nuk arrijmë t’i tubojmë paratë”, thotë Florim Beqiri, shitës i librave në një kioskë në Prishtinë.

Të dhënat e fundit të Agjencisë së Statistikave të Kosovës tregojnë se çmimet e larta të produkteve të konsumit të përditshëm dhe të shërbimeve të tjera, përballë nivelit të pagave në vend, ua pamundësojnë rreth 57 për qind të familjeve në Kosovë përballimin e një pushimi njëjavor, qoftë në det apo diku tjetër.
Shifra bazohet në rezultatet e anketës mbi të ardhurat dhe kushtet e jetesës në vitin 2021.

Profesori i Ekonomisë në Universitetin e Prishtinës, Nagip Skenderi, vlerëson se shifra mund të jetë edhe më e lartë sivjet, marrë parasysh rritjen e vazhdueshme të çmimeve të produkteve të konsumit.

Nga viti 2012 deri në vitin 2022, pesë nga produktet ushqimore bazike në Kosovë – buka, qumështi, vezët, vaji dhe sheqeri – u shtrenjtuan deri mbi 0.50 euro.

Në vitin 2022, norma e inflacionit ishte më e lartë për 9.1 për qind, krahasuar me vitin 2012. Përfaqësues të bizneseve, të cilat bëjnë oferta për pushime jashtë Kosovës, thonë se çmimi i tyre është rritur për së paku 15 për qind më shumë se një vit më parë.

Pushime të reduktuara ose fare

Florim Beqiri thotë se ai dhe bashkëshortja e tij janë të punësuar, por se nuk arrijnë të ndajnë të holla për të siguruar një pushim të shkurtër në det. “Çmimet, posaçërisht të ushqimit, janë shtrenjtuar në masë shumë të madhe, por edhe banimi është shtrenjtuar. Për sivjet e kemi ‘fshirë’ detin”, thotë ai për “Radion Evropa e Lirë”.

Mërgim Bekteshi punon në sektorin publik, ashtu sikurse edhe bashkëshortja e tij. Ai thotë se vitin e kaluar nuk kanë mundur të bëjnë pushime, ndërsa, sivjet, planifikojnë të shkojnë në bregdetin e Shqipërisë, por për kohë të shkurtër.

“Në mungesë të mjeteve ndoshta do të jetë për kohë më të reduktuar. Një ose dy ditë, jo më shumë. Kjo është e tëra. Jeta është bërë shumë e shtrenjtë. Këto çmime janë të papërballueshme me paga nga sektori publik. Kjo është arsyeja”, thotë Bekteshi.

Destinacione më të shpeshta pushimesh për qytetarët e Kosovës janë bregdeti i Shqipërisë dhe ai i Malit të Zi.

Sipas të dhënave të Agjencisë së Statistikave të Kosovës, paga mesatare bruto në vend, për dhjetë vjet, është rritur 138 euro. Nga 383 euro sa ka qenë në vitin 2012, ajo është bërë 521 euro në vitin 2022.

Vitin e kaluar, ndërkaq, Kosova e ka përmbyllur me normë mesatare të inflacionit gati 12 për qind.
Profesori i ekonomisë, Nagip Skenderi, thotë se kjo normë përfshin gjithë nivelin e çmimeve të produkteve dhe shërbimeve në treg.

Në këtë kontekst, sipas tij, realitetet ekonomike ndryshojnë kur bëhet fjalë për produktet bazike apo ato që përbëjnë shportën familjare. “Për shembull, prej vitit 2022 deri në vitin 2023, në disa produkte kemi ngritje të çmimeve për 60 deri në 70 për qind. Prandaj, realitetet ekonomike me ato statistikore tash ndryshojnë . Qytetarët orientohen që t’i plotësojnë elementet bazike, t’i paguajnë qiratë, t’i paguajnë kreditë hipotekare, mandej t’i paguajnë shërbimet komunale. Në këtë kontekst, pushimi mbetet në dorë të dytë ose si një nga objektivat e dyta”, thotë Skenderi.

Ngritje e çmimeve të ofertave për pushime

Agjencitë turistike në Kosovë, përmes rrjeteve sociale dhe në forma të tjera, reklamojnë gjatë gjithë vitit oferta për udhëtime dhe pushime jashtë vendit. Por, këto oferta, sivjet, janë më të shtrenjta se një vjet ose dy vjet më parë.

Këtë e konfirmon për Radion Evropa e Lirë edhe Shpëtim Turku, drejtor i agjencisë “Fibula” në Kosovë, e cila merret me organizimin e udhëtimeve.

“Minimumi i ngritjes së çmimeve është 15 për qind [krahasuar me vitin paraprak]. Ka disa hotele që shkojnë deri në 50 për qind dhe 70 për qind [më shtrenjtë]. Varet prej kategorisë së hoteleve dhe prej vendit në rajon dhe në përgjithësi ku ne i dërgojmë, në Turqi, Dubai, Maldive etj.”, thotë Turku.

Ai shton se, ndër vendet e rajonit, Kroacia i ka shtrenjtuar ofertat deri në 50 për qind, ndërsa Mali i Zi deri në 30 për qind.

Shtrenjtim të ofertave, sipas tij, ka edhe në Shqipëri, për shkak të forcimit të monedhës së këtij shteti, në krahasim me euron. Aktualisht, 1 euro këmbehet me rreth 100 lekë. Në muajin prill të këtij viti, sipas kursit zyrtar të këmbimit të Bankës së Shqipërisë, një euro këmbehej me rreth 120 lekë.

Mërgimtarët ua mësyjnë bregdeteve

Gjatë muajve të verës, agjencitë turistike në Kosovë frekuentohen mjaft edhe nga mërgimtarët, të cilët kthehen nga diaspora për një pjesë të pushimeve në Kosovë.

Disa thonë se ngritja e çmimit të ofertave për pushime është normale, marrë parasysh rritjen e inflacionit.

Bedri Zymberi, i cili jeton dhe punon në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, thotë se fillimisht i ka rezervuar pushimet në Shqipëri, por, për shkak të ngritjes së çmimeve atje, ka vendosur të shkojë në Turqi, bashkë me familjen e tij.

“E anuluam Shqipërinë dhe do të shkojmë në Turqi. Dallimi nuk ishte shumë i madh dhe ne morëm ofertën ‘all inclusive’ [gjithëpërfshirëse]. Për Turqi, një familje me pesë anëtarë duhet të sigurojë rreth katër ose pesë mijë [euro], varësisht nga hoteli”, thotë Zymberi.

Ilaz Sinani, i cili jeton dhe punon në Belgjikë, thotë se një pjesë të pushimeve do ta kalojë në Kosovë, ndërsa disa ditë në Shëngjin të Shqipërisë. “Në Shëngjin, unë e paguaj 150 euro [për një natë] hotelin, me mëngjes, për mua, bashkëshorten dhe dy fëmijët e mi që janë të moshës madhore. I bie 900 euro për gjashtë net”, thotë Sinani.

Drejtori i agjencisë “Fibula”, Shpëtim Turku, thotë se kërkesat e qytetarëve të Kosovës për ofertat për pushime këtë vit, kanë shënuar rënie. Për shkak të ngritjes së çmimeve të ofertave, sipas tij, ka rënë edhe kërkesa për kualitetin e akomodimit.

“Viti 2021 ka qenë më i mirë, sepse pas [pandemisë] Covid-19 njerëzit, mbase, kanë akumuluar para dhe inflacioni nuk ka ndikuar shumë. Edhe viti 2022 ka qenë i mirë. Por, sivjet, vërehet shumë [rënia e interesimit], në krahasim me vitet e kaluara”, thotë Turku.

Sipas të dhënave të ASK-së, të publikuara në korrik, indeksi i harmonizuar i çmimeve të konsumit ka qenë më i lartë për 2.8 për qind në qershor të këtij viti, krahasuar me muajin qershor të vitit 2022.